روز چهارشنبه 21 دی ماه، بعد از 36 روز تأخیر بالاخره بودجه 1402 از سوی رئیس‌جمهور به مجلس تقدیم شد؛ بودجه‌ای با بیش از پنج هزار هزار میلیارد تومان منابع و مصارف، آن هم در‌حالی‌که کشور شرایط اقتصادی خوبی را پشت سر نمی‌گذارد.

مجموع منابع عمومی دولت هزار‌و 984 هزار میلیارد تومان، درآمدهای اختصاصی دولت 180 هزار میلیارد تومان و منابع شرکت‌های دولتی مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها سه‌هزار‌و 97 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

در بخش مصارف نیز جمع مصارف عمومی هزار‌و 984 هزار میلیارد تومان و مصارف شرکت‌های دولتی نیز سه‌هزار‌و 97 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

رؤیای نفتی دولت
در لایحه بودجه تقدیمی به مجلس پیش‌بینی شده که منابع حاصل از صادرات نفت تا 603 هزار میلیارد تومان یعنی 25 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته باشد.

این درآمد بر مبنای متوسط فروش 1.4 میلیون بشکه در روز با هر بشکه به قیمت میانگین 85 دلار و نرخ تسعیر ارز 23 هزارتومانی بسته شده است.

سال گذشته هم فروش نفت همین 1.4 میلیون بشکه ولی با قیمت هر بشکه 70 دلار تعیین شده بود.

در واقع دولت در حالی ادعا می‌کند که درآمد نفت هشت برابر شده که در محاسباتش میزان فروش را همچنان مانند سال گذشته در نظر می‌گیرد. درباره قیمت فروش نفت هم به نظر می‌رسد که دولت واقع‌بینانه عمل نکرده است؛ چرا‌که در‌حال‌حاضر برای فروش نفت روسیه سقف قیمت 60 دلار اعمال شده و ایران احتمالا مجبور می‌شود که نفت خود را با تخفیف بیشتری نسبت به روسیه بفروشد.

محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصادی، به «شرق» می‌گوید: طبق اطلاعات منابع بین‌المللی دولت نهایتا چیزی حدود 700 هزار بشکه نفت و میعانات صادر می‌کند. قیمت آن مشخص نیست؛ ولی می‌دانیم که به علت تحریم و تخفیف‌های جدید روسیه به‌عنوان رقیب، بهای نفت ایران با چیزی حدود 20 تا 30 درصد نازل‌تر از قیمت نفت روسیه عرضه شود؛ بنابراین دولت در لایحه بودجه سال 1402 هم میزان فروش نفت و هم قیمت نفت را بالا در نظر گرفته که این بی‌احتیاطی است.

همچنین به اعتقاد این کارشناس نرخ تسعیر 23 هزار تومان دست دولت را برای مانور بسیار باز می‌گذارد؛ «چراکه تا آخر سال احتمالا نرخ ارز بین 40 تا 45 هزار تومان باشد، با یک محاسبه سرانگشتی تا پایان سال بعد با تورم حدود 50درصدی، احتمالا میانگین نرخ ارز از این ارقام فراتر رود و نرخ تسعیر ارز تقریبا کمتر از نیمی از واقعیت بازار خواهد بود. درنتیجه دولت همین اندازه می‌تواند کسری پوشش بدهد. البته مشروط به اینکه ارز حاصل از صادرات وارد کشور شود».

علاوه بر اینها امسال نیز مانند سال گذشته در تبصره یک بودجه اجازه داده شده که دستگاه‌های اجرائی، صندوق‌های بازنشستگی دولتی، دستگاه‌های دارای اعتبار از محل مصارف عمومی دولت نفت و میعات گازی بفروشند و درآمد حاصل از آن بابت بازپرداخت بدهی‌ها و تعهدات دولت (به سازمان تأمین اجتماعی و تسویه بدهی به نهادهای عمومی غیردولتی و انقلابی و شهرداری‌ها و آستان قدس‌ رضوی) و اجرای طرح‌های مربوط به توسعه نیروگاه‌های اتمی و طرح‌های پیشران با اولویت طرح‌های توسعه میادین نفت و گاز خرج شود.

فیاضی در‌این‌باره می‌گوید: خوشبختانه از سوی ما و متأسفانه از سوی مسئولان امسال با وجود اینکه این بند در بودجه ذکر شده بود؛ اما این اتفاق نیفتاد؛ چرا‌که پیدا‌کردن افراد صاحب صلاحیت و معتمد برای دولت بیش از یک سال زمان می‌برد.

به اعتقاد او احتمالا امسال این اتفاق بیفتد. همچنین در یکی دیگر از بندهای تبصره یک آمده که در صورت تحقق‌نیافتن درآمدهای نفتی مابه‌التفاوت آن از حساب ذخیره ارزی برداشت شود. با این حال به گفته فیاضی این یک وعده محقق‌شدنی نیست؛ چرا‌که وضعیت حساب ذخیره ارزی با شرایط فعلی کشور احتمالا چندان مساعد نیست.

وزن سنگین مالیات در بودجه سال آینده
یکی از پررنگ‌ترین بخش‌های لایحه 1402 موضوع مالیات‌هاست. جزئیات منابع بودجه دولت در سال آینده نشان می‌دهد که درآمدهای مالیاتی از حدود 526 هزار میلیارد تومان در بودجه سال 1401 به بیش از 838 هزار میلیارد تومان رسیده است. در واقع با وجود نبود رشد اقتصادی و رکود شدید کسب‌وکارها دولت قرار است حدود 59 درصد بیش از امسال مالیات دریافت کند.

از این رقم سهم مالیات اشخاص حقوقی 296 هزار میلیارد تومان، مالیات بر درآمدها 122 هزار میلیارد تومان، مالیات بر ثروت 376 هزار میلیارد تومان، مالیات بر واردات 129 هزار میلیارد تومان و مالیات بر کالاها و خدمات 252 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

معافیت مالیاتی حقوق نیز تا هفت میلیون تومان تعیین شده است و افرادی که بیش از این مبلغ درآمد دارند، به تناوب مشمول مالیات می‌شوند. سقف مالیاتی سالانه موضوع ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1402 معادل 84 میلیون تومان تعیین شده است؛ براساس‌این افرادی که در سال بیش از 84 میلیون تومان درآمد دارند، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. براساس‌این، نرخ مالیات بر مجموع درآمد سالانه اشخاص حقیقی به شرح زیر است:

1_ نسبت به مازاد 84 میلیون تومان تا 168 میلیون تومان، 10 درصد

2_ نسبت به مازاد 168 میلیون تومان تا 276 میلیون تومان، 15 درصد

3_ نسبت به مازاد 276 میلیون تومان تا 480 میلیون تومان، 20 درصد

4_ نسبت به مازاد 480 میلیون تومان به بالا 30 درصد

همچنین در حوزه مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر فروش فراورده‌های نفتی هفت هزار میلیارد تومان، عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور سه‌هزار‌و 400 میلیارد تومان، مالیات بر فروش سیگار شش‌هزار‌و 280 میلیارد تومان، مالیات بر نقل و انتقال اتومبیل 13 هزار میلیارد تومان و مالیات بر ارزش‌افزوده 159.5 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

علاوه بر اینها، دولت در سال آینده از صاحبان خودروهای بیش از 1.5 میلیارد تومان، یک درصد مالیات سالانه خودرو می‌گیرد.

فیاضی درباره مالیات در بودجه 1402 می‌گوید: حدود یک دهه است که کم‌وبیش در رکود هستیم. امسال مالیات بر درآمد حدود 20 درصد بود. 20 درصد برای شرکت‌هایی که در شرایط رکود زیان‌ده هستند، زیاد است. سال 1402 این مالیات افزایش هم پیدا کرده است. باید دید این افزایش مالیات به بخش‌هایی توجه کرده است که تاکنون مالیات نمی‌دادند یا همان بخش‌های شفاف همیشگی با فشار بیشتر مواجه می‌شوند. من بعید می‌دانم احتمال اول عملی شود.

بنویسید منابع، بخوانید کسری
سایر منابع عمومی جزئیات لایحه بودجه سال 1402، نیز این‌طور در نظر گرفته شده: واگذاری دارایی‌های مالی 294 هزار میلیارد تومان، منابع حاصل از فروش انواع اوراق 185 هزار میلیارد تومان و منابع حاصل از واگذاری شرکت‌های دولتی 106 هزار میلیارد تومان.

همچنین در بخش تملک دارایی‌های مالی نیز 173.5 هزار میلیارد تومان برای بازپرداخت اصل اوراق مالی و 18 هزار میلیارد تومان برای بازپرداخت اصل وام‌های خارجی و تعهدات در نظر گرفته شده است.

فیاضی درباره این بخش از منابع بودجه عنوان می‌کند: واگذاری اموال منقول از 33 هزار میلیارد تومان به 108 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است؛ درحالی‌که این نوع منبع در چند سال اخیر دستاوردی نداشته است. از همین الان قابل پیش‌بینی است که 108 هزار میلیارد کسری وجود دارد. نکته دیگر این است که فروش اوراق درحالی که 110 درصد افزایش یافته نهایتا 185 هزار میلیارد تومان ولی بازپرداخت آن 273 هزار میلیارد تومان است؛ این یعنی تعهد بازپرداخت دولت رو به افزایش است و کارکرد اوراق به ضد خود تبدیل شده است. درباره واگذاری شرکت‌های دولتی هم در سال اخیر وضع بورس چندان جالب نبوده و عملکرد صفر داشته؛ با این حال دولت برای سال آینده آن را 56 درصد افزایش داده است. اگر بورس طبق روال یکی، دو سال اخیر پیش برود، این هم یک کسری تبدیل خواهد شد.

جزئیات حقوق کارمندان و یارانه‌های سال بعد
آنچه دولت در لایحه بودجه سال 1402 برای حقوق کارکنان پیش‌بینی کرده، نشان می‌دهد که حداقل حقوق هفت میلیون تومان تعیین شده، افزایش پلکانی حقوق در دستور کار قرار دارد و متوسط 20 درصد است؛ به طوری که برای طبقات پایین‌تر از این رقم بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد. حداقل حقوق بازنشستگان نیز با یک‌میلیون‌و 300 هزار تومان افزایش نسبت به سال جاری به شش‌میلیون‌و 300 هزار تومان رسید.

همچنین بند الف تبصره 14 ماده واحده لایحه درباره هدفمندی یارانه‌ها، منابع و مصارف آن است. 659 هزارمیلیارد تومان همه منابع پیش‌بینی‌شده برای یارانه‌هاست که قرار است در بخش‌های مختلفی مانند یارانه دارو، یارانه نقدی و معیشتی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور، یارانه نان، هزینه تولید، انتقال، توزیع و فروش و بازپرداخت تعهدات و عوارض و مالیات بر ارزش‌افزوده فراورده‌های نفتی و گاز طبیعی و تعهدات صرف شود. براساس‌این مبلغ یارانه 300 و 400 هزار تومانی خانوارها تغییری نخواهد یافت؛ اما 69 هزار میلیارد تومان از منابع یارانه به یارانه دارو اختصاص داده می‌شود و منابع حاصل از حذف یارانه خانوده‌های غیرمشمول صرف نیز صرف یارانه نان خواهد شد.

حذف وام ازدواج؟
سقف تسهیلات تکلیفی بانک‌ها ازجمله تسهیلات مربوط به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، قوانین مربوط به ایثارگران، قانون جهش تولید مسکن و قانون جهش تولید دانش‌بنیان، در بودجه سال آینده 200 هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

این را دولت در تبصره 16 ماده واحده لایحه بودجه 1401 آورده، با این حال مانند لایحه بودجه سال گذشته بند مربوط به میزان وام ازدواج جوانان و تکلیف شبکه بانکی به پرداخت آن برداشته شده است. در سال گذشته نیز، همین اتفاق افتاد؛ اما همه بندهای مربوط به وام ازدواج و سایر تسهیلات تکلیفی به قانون بودجه امسال اضافه شد.

حمایت از بورس و تشویق به فرزندآوری!
دولت سیزدهم بودجه بخش عمرانی را با 26 درصد افزایش، 327‌هزار‌و 920 میلیارد تومان تعیین کرده است.

اهدای خانه به خانواده‌های دارای چهار‌قلو از دیگر ابتکارات دولت در بودجه 1402 است. در تبصره 11 این بودجه آمده، وزارت راه و شهرسازی باید به صورت رایگان یک قطعه زمین یا واحد مسکونی در قالب شرایط ماده 4 قانون حمایت از خانواده به خانواده‌های دارای فرزندان چهار‌قلو و یا بیشتر اختصاص دهند.

همچنین در قسمت دیگری از این تبصره آمده است که میزان مالیات پروژه‌های مسکن مهر بابت هر واحد در سال‌های 1398 تا 1400 در پروژه‌های تفاهم‌نامه سه‌جانبه با سازندگان و تعاونی‌ها و پیمانکاران فرعی طرف قرارداد با آنها 300 هزار تومان تعیین شد.

از سوی دیگر بر‌اساس لایحه بودجه 1402، واحدهای مسکونی و باغ‌ویلاها با ارزش بیش از 20 میلیارد تومان که از نگاه دولت لوکس محسوب می‌شوند، مشمول پرداخت مالیات شده‌اند. در‌صورتی‌که در بودجه 1401 واحدهای مسکونی و باغ‌ویلاهای مجاز بیش از 10 میلیارد تومان مشمول پرداخت مالیات می‌شدند. علاوه‌بر‌این واحدهای مسکونی و باغ‌ویلاهای مجاز که ارزش بیش از 20 میلیارد تومان دارد، مشمول مالیات به میزان دو در هزار نیز می‌شوند.

ظاهرا سهم بورس در بودجه 1402 افزایش یافته است و بر همین اساس قرار است که 15 هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی برای حمایت از سهام‌داران خرد از مخاطرات بازار سرمایه، به صندوق تثبیت بازار سرمایه واگذار شود. همچنین در بندی دیگر از بودجه آمده است که بخشی از سود افزایش سرمایه شرکت‌ها با نرخ صفر مالیاتی محاسبه شود تا با این اقدام شرکت‌ها به افزایش سرمایه تشویق و قدرت سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های خود شوند.

ضمنا تمام کالاهایی که در قالب گواهی سپرده کالایی در بورس معامله می‌شود تا قبل از تبدیل به کالای فیزیکی مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده نمی‌شود و تنها این مالیات یک‌ بار و در زمان تبدیل به کالا اخذ می‌شود.

در لایحه بودجه 1402 آمده است که نهاده‌های کشاورزی (کود و بذر) اعم از تولید داخلی و وارداتی در سال 1402 صرفا به نرخ‌های مبتنی بر قیمت تمام‌شده و تک‌نرخی و درمورد اقلامی که در بورس کالا عرضه می‌شود، به نرخ‌های کشف‌شده در بورس عرضه خواهد شد.

مالیات بر نقل و انتقال سهام نیز نسبت به سال گذشته کاهش حدود هزار میلیارد تومانی داشته و به 9‌هزار‌و 161 میلیارد تومان رسیده است.

استراتژی فروش عالی با پنل پیامک

آشنایی با افزونه یا پلاگین با پیام رسون

سیاست فرانسه در قبال ایران از زمان آغاز اعتراض روندی تنش‌آلود یافته استوقتی دولت بایدن در آمریکا به قدرت رسید، فرانسه از این تغییر قدرت استقبال کرد، چراکه سیاست‌های دونالد ترامپ در خصوص برجام را تائید نمی‌کرد. فرانسه، مانند باقی کشورهای اروپایی، از مواضع اعلام‌شده بایدن برای بازسازی روابط ترانس آتلانتیک و مشورت با متحدان اروپایی در مورد مسائل ایران و همچنین سایر تنش‌های منطقه‌ای ابراز خشنودی کرد. گام‌های اولیه بایدن برای پیوستن مجدد به توافق پاریس، سازمان تجارت جهانی و سازمان بهداشت جهانی این تصور را ایجاد کرد که او به وعده‌ انتخاباتی خود مبنی بر بازگشت به برجام به سرعت عمل خواهد کرد. فرانسه بر این عقیده بود که ایالات‌متحده بار دیگر به صحنه جهانی بازگشته است و نقش چندجانبه‌گرایی را ایفا خواهد کرد و با متحدان و شرکایش مشورت کرده و به اقدامات اصطکاکی دولت ترامپ پایان خواهد داد.

البته مکرون در دوران ترامپ نیز تلاش‌های بسیاری برای حل‌وفصل بحران ایجادشده بر سر خروج آمریکا از برجام صورت داده بود. گواه این مدعا این است که بعد از خروج ترامپ از برجام بین ماه‌های خرداد تا شهریور 1398، امانوئل مکرون هفت گفت‌وگوی تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری وقت انجام داد تا ایران را متقاعد کند تا برای رسیدن به توافقی جدید با دولت ترامپ پشت میز مذاکره بنشیند. این گفت‌وگوها قبل از سفر شهریورماه حسن روحانی به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد. بعدها مشخص شد که مکرون به‌شدت در تلاش بود از فرصت سفر حسن روحانی استفاده کرده و ارتباطی میان او و دونالد ترامپ شکل دهد. رابین‌رایت خبرنگار نشریه نیویورکر در گزارشی نوشت:« عصر سه‌شنبه 24 سپتامبر (دوم مهر) امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه می‌خواست با حسن روحانی همتای ایرانی خود در هتل «میلنیوم هیلتون» که روبه‌روی خیابان مقر سازمان ملل در نیویورک واقع شده است، دیدار کند. مکرون در نظر داشت که یک گفت‌و‌گوی تلفنی سه‌نفره با حسن روحانی [رئیس‌جمهور ایران] و رئیس‌جمهور [دونالد] ترامپ برقرار کند. یک تیم متخصصان فنی وارد هتل شدند تا برای ساعت 21:30 دقیقه یک خط تماس امن در اتاق ملاقات روحانی ایجاد کنند.» به نوشته رایت، «مأموریت مکرون در نیویورک این بود که از ترامپ و روحانی در رابطه با طرح چهاربندی (فرانسه) برای شروع دیپلماسی و اجتناب از یک جنگ دیگر در خاورمیانه یک توافق شفاهی را تضمین کند.» مکرون در ابتدای دولت بایدن نیز تلاش بسیاری برای از سرگیری مذاکرات بر سر احیای توافق هسته‌ای صورت داد. اما برخلاف همه خوش‌بینی‌ها، فرانسه به همراه آلمان و انگلیس با موانع و چالش‌هایی جدی، هم در تهران و هم در واشنگتن مواجه بودند. فرانسه به دنبال درک مقاصد واقعی واشنگتن در قبال تهران است و در عین حال نیازمند ارزیابی دقیق رفتار و رویکرد‌های ایران است تا بتواند در طرح‌ریزی چشم‌انداز اتحادیه اروپا برای روابط با ایران، نقش ایفا کند.

پلیس بد
رویکرد کنونی فرانسه در قبال ایران را می‌توان به نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا که سیاست خاورمیانه‌ای جدید مبتنی بر دیدگاه‌های روشنفکری نومحافظه‌کارانه را ارائه کرد، نسبت داد. پاریس نه‌تنها رویکرد جنگ‌طلبانه خود را در دوران فرانسوا اولاند به عنوان رئیس‌جمهور و لوران فابیوس به عنوان وزیر امور خارجه حفظ کرد، بلکه این رویکرد را در طول مذاکرات پرفرازونشیبی که منجر به توافق هسته‌ای ایران در سال 2015 شد نیز سخت‌تر کرد. شیوه مذاکراتی لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه در روند مذاکرات برجام، از سوی همه رسانه‌های دنیا گزارش شده است. فابیوس در آن دور از مذاکرات مدعی بود که مذاکره‌کنندگان آمریکایی ساده‌لوح هستند و آماده‌اند امتیازات زیادی به ایران بدهند و در عین حال از جزئیات مهم امنیتی غفلت می‌کنند. در آن زمان فرانسوی‌ها احساس می‌کردند که جان‌کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، بدون در نظر گرفتن دستورالعمل‌های کارشناسی فرانسه، آماده دستیابی به یک توافق شتابزده و ضعیف هستند و فابیوس در برخی مواقع نزدیک بود مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.

از سوی دیگر فابیوس و دیگر سیاست‌گذاران سیاست خارجی فرانسه، در آن زمان بیشترین همراهی را با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر وقت اسرائیل داشتند و برخی از اولویت‌های اسرائیل را در مواضع فرانسه گنجاندند. علاوه بر این در آن زمان، عربستان سعودی به مصرف‌کننده رو به رشد تسلیحات فرانسوی تبدیل شده بود و نظرات ریاض نیز مورد توجه قرار گرفت و فشارهای عربستان برای جلوگیری یا کاهش ظرفیت هسته‌ای ایران در مواضع فرانسوی‌ها گنجانده شد. زمانی که امانوئل مکرون رئیس‌جمهور شد، برخی امیدوار بودند فرانسه رفتار عملگرایانه‌تری را در پیش بگیرد. اما ژان لودریان وزیر امور خارجه دولت مکرون، که پیش از این به عنوان وزیر دفاع کار می‌کرد، همچنان نقش یک پلیس بد را بازی کرد.

البته مکرون گهگاه از مشاوران جنگ‌طلب‌ خود فاصله می‌گیرد. مکرون زمانی با برکناری بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه با توسل به زور و قبل از دستیابی به یک راه‌حل سیاسی در سوریه مخالفت و اعلام کرد که خواهان پایان دادن به سیاست نئومحافظه‌کاری است. در سال 2019، زمانی که مکرون ظریف را به اجلاس سران گروه 7 در بیاریتز دعوت کرد، خط مستقل خود را نشان داده و طرحی چهارماده‌ای را به ترامپ ارائه کرد و واقعاً تلاش کرد تا گفت‌وگوی تلفنی بین رئیس‌جمهور آمریکا و حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل را ترتیب دهد.

سود کوتاه‌مدت، هزینه‌های بلندمدت؟
مقامات فرانسوی بارها اعلام کرده‌اند که می‌خواهند شاهد زنده ماندن برجام باشند. اما پیام‌های آن‌ها گهگاه در تضاد با این سیاست بوده است. مکرون در یکی از تماس‌های تلفنی متعددش با حسن روحانی گفت که ایران باید برای احیای توافق هسته‌ای «اقدامات واضح» داشته باشد. اما در آن سو، لودریان در مصاحبه‌ای با هفته‌نامه فرانسوی ژورنال دو دیمانش گفته بود که بحث‌های سخت در مورد اشاعه تسلیحات بالستیک و بی‌ثباتی منطقه توسط ایران در جریان مذاکرات جدید ضروری خواهد بود. درحالی‌که محتوای این پیام تفاوت چندانی با آنچه که توسط دولت بایدن ارائه می‌شود، نداشت، اما لحن پایم لودریان به وضوح تهاجمی‌تر بود و بیشتر به یک اولتیماتوم می‌مانست. جای تعجب نیست که پاسخ‌های ایران هم تند بود.

یک اشتباه محاسباتی دیگر زمانی انجام شد که مکرون در مصاحبه‌ای که در 4 فوریه به میزبانی شورای آتلانتیک برگزار شد، اعلام کرد که ایران اکنون نسبت به قبل از توافق 2015 به بمب اتمی نزدیکتر است و نگرانی در مورد موشک‌های بالستیک ایران وجود دارد و مذاکرات باید فراگیر بوده و عربستان سعودی و اسرائیل نیز در آن مشارکت داشته باشند. مکرون افزود: «اگر دولت‌های منطقه راضی نباشند، توافق هسته‌ای نمی‌تواند کارساز باشد». اما دیدگاه او درباره مشارکت احتمالی عربستان و اسرائیل در آینده برجام مبهم بود. مکرون روشن نکرد که آیا منظورش از مشارکت، محدود به مشورت با این «شریک‌ها» است یا آنها به میز مذاکره دعوت خواهند شد؟ آنچه مسلم بود این بود که بایدن حتما با شرکای منطقه‌ای خود بدون دعوت به اتاق مذاکره مشورت می‌کرد؛ اما دعوت رسمی از سعودی‌ها و اسرائیلی‌ها برای مشورت، توهینی به ایران محسوب می‌شد. همان زمان، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران، بلافاصله پس از علنی شدن اظهارات مکرون، ایده شرکت‌کنندگان جدید در مذاکرات توافق هسته‌ای را رد کرد.

مکرون می‌دانست که ایران با پیشنهاد جدید مخالفت خواهد کرد. پس چرا چنین سخنانی را بر زبان آورد؟ همان زمان، روزنامه پان عرب‌القدس العربی نوشت که رئیس‌جمهور فرانسه قرار است به‌زودی به ریاض پایتخت عربستان سعودی سفر کند و ممکن است با ملک سلمان و ولیعهد محمد بن‌سلمان درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کند. مسلما این اقدام مکرون موجبات خشنودی سعودی‌ها را فراهم کرده و در آن سو ایران را بیش از پیش عصبانی می‌کرد. کمی بعد، فرانسوا نیکولو، سفیر سابق فرانسه در ایران، در مورد پیشنهادات مکرون گفت که وظیفه میانجی گوش‌دادن و بررسی نظرات هر دو طرف و سپس ایجاد یک راه‌حل گام به گام آن‌هم به‌گونه‌ای که بی‌طرفی‌اش به همه طرف‌ها ثابت‌شده و قابل‌قبول باشد. القدس العربی گزارش داد که گفت‌وگوهای مکرون در عربستان شامل تقویت همکاری‌های دوجانبه، به‌ویژه در حوزه نظامی خواهد بود. این اقدام مکرون نشان داد که پاریس بازنگری بایدن در همکاری‌های نظامی با عربستان را به دقت رصد کرده و به دنبال این است که در تحویل سلاح به عربستان، جایگزین آمریکا شود. این اقدام فرانسه به وضوح خشم ایران را برانگیخت. معاشقه فرانسه با عربستان سعودی روابط دوجانبه این کشور با ایران را تضعیف کرد و موجب شد که همه تلاش‌های قبلی مکرون برای تسهیل گفت‌وگو میان ایران و آمریکا بر سر برجام، بی‌ارزش شود. مکرون در طول مصاحبه خود با اندیشکده شورای آتلانتیک نقشی را که مایل بود به عنوان میانجی ایفا کند، تکرار کرد. اما همسویی فرانسه با عربستان، حتی اگر فرانسه با همه اقدامات و سیاست‌های سعودی‌ها موافق نباشد، ایران را متقاعد کرد که پاریس نمی‌تواند میانجی بی‌طرفی باشد. بنابراین بی‌اعتمادی بین ایران و فرانسه تشدید شد.

کاتالیزور اعتراضات و تعویق برجام
از زمان آغاز اعتراضات در ایران در پی مرگ مهسا امینی، سیاست اروپا به‌طور کلی و سیاست فرانسه به طور خاص، در قبال ایران وارد فاز جدیدی شد. حتی کشوری مثل آلمان که همیشه بیشترین مبادلات تجاری با ایران را داشت نیز مواضع تندی علیه ایران اتخاذ کرد. در آخرین نمونه آن، وزیر امور خارجه آلمان، دیروز در جمع خبرنگاران بار دیگر با مطرح کردن ادعاهایی علیه ایران از اقدامات تحریمی اتحادیه اروپا حمایت کرد. آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان با حمایت از اقدامات تحریمی اتحادیه اروپا علیه ایران، پیش از آغاز نشست شورای وزیران امور خارجه اروپا در بروکسل، در جمع خبرنگاران گفت: «ما بسته تحریمی دیگری اعمال خواهیم کرد تا پیام روشنی به کسانی بفرستیم که فکر می‌کنند می‌توانند مردم خودشان را بدون عواقب سرکوب کرده، بترسانند و بُکُشند.» بربوک در ادامه گفت: «آن‌ها نمی‌توانند؛ جهان نظاره‌گر است.» او مدعی شد: «تحریم‌های جدید به‌ویژه حلقه داخلی قدرت سپاه پاسداران و ساختارهای تامین مالی آن‌ها را هدف قرار می‌دهد.»

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه اما روز گذشته در سخنانی به برجام حمله و صراحتا اعلام کرد که فکر نمی‌کند در وضعیت موجود پیشنهاد جدیدی بتواند به احیای توافق هسته‌ای کمک کند. او در حالی که با رادیو فرانسه گفت‌وگو می‌کرد اعلام کرد که «در حال حاضر هفت شهروند فرانسوی در ایران در بازداشت به سر می‌برند.» سخنان مکرون یک نکته مهم دیگر نیز داشت و آن اینکه او با تاکید بر اینکه هیچ پیشنهاد جدیدی در حال حاضر نمی‌تواند به احیای برجام کمک کند، تاکید کرد که احتمالا به «چارچوب جدیدی» برای پرداختن به این موضوع نیاز خواهد بود. او همچنین گفت که «وضعیت سیاسی موجود در داخل ایران که اعتراضاتی در جریان است، وضعیت پیرامون توافق هسته‌ای را «تا حد زیادی» تغییر داد و احتمال دست یافتن به توافقی با ایران را تضعیف کرد.» مکرون البته توضیح نداد که منظورش از چارچوب جدید مدنظرش چیست.

بدیهی است که روابط ایران و اروپا طی دو ماه گذشته روندی پرتنش را تجربه کرده است. علاوه بر وقوع اعتراضات در ایران و بازتاب جهانی آن، اخبار مربوط به فروش پهپاد از سوی ایران به روسیه نیز انگیزه اروپایی‌ها را در اعمال فشار بر ایران بیشتر کرده است. ایران البته اعلام کرده که این پهپادها را قبل از آغاز جنگ اوکراین به روسیه ارسال کرده اما به نظر می‌رسد که فرانسه و اروپا چندان به این موضع اعلامی از سوی ایران وقعی نمی‌نهند. به نظر می‌رسد که هرگونه همکاری تسلیحاتی که روسیه را در رویارویی مستقیم نظامی با اروپا و آمریکا قرار داده است، از نظر اروپایی‌ها خط قرمز محسوب می‌شود.

فشارها بر ایران در حالی صورت می‌گیرد که تروئیکای اروپا و آمریکا طی نامه‌ای خواستار تصویب قطعنامه جدید شورای حکام آژانس علیه ایران درباره منشا اورانیوم کشف‌شده در سه سایت اعلام‌نشده شدند. در این نامه از شورای حکام خواسته‌ شده با تصویب قطعنامه‌ای از ایران بخواهد در سریع‌ترین زمان ممکن درباره منشا اورانیوم کشف‌شده در سه سایت اعلام‌نشده خود توضیح دهد. پیش‌نویس این قطعنامه در آستانه نشست فصلی‌ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به 35 عضو این شورا ارسال شده است. در این پیش‌نویس همچنین با تکرار برخی ادعاهای ضدایرانی آمده است که هیئت‌مدیره آژانس «نگرانی عمیق خود را از مسائل پادمانی مربوط به کشف آثار اورانیوم در سه مکان اعلام‌نشده به دلیل همکاری‌های ناکافی ایران ابراز می‌دارد.» این کشورها همچنین مدعی شده‌اند که اقدام‌های ایران باید شامل «ارائه تمامی اطلاعات، اسناد و پاسخ‌های مورد نیاز آژانس و اجازه دسترسی به مکان‌ها و همچنین نمونه‌برداری باشد». این قطعنامه در حالی روی میز اعضای شورای حکام قرار می‌گیرد که مذاکرات ایران و آژانس درباره سه سایت مذکور در جریان است و روز گذشته ناصر کنعانی سفر هیئتی از ایران به وین را برای مذاکره با مقامات آژانس و همچنین سفر بازرسان آژانس به ایران طی روزهای آینده تائید کرد.

به‌طور کلی اما به نظر می‌رسد که از بازه دو ماهه گذشته و پس از دو رخداد یعنی فروش پهپاد‌های ایران به روسیه و وقوع اعتراضات در ایران، موضع اروپا و به‌خصوص فرانسه علیه ایران سخت‌تر شده و به نظر می‌رسد که این موضع سخت با هدف اعمال فشار بر ایران در خصوص برجام صورت می‌گیرد. هرچند ایران رسما اعلام کرده که این فشارها موجب نخواهد شد که در خصوص برجام امتیاز بدهد، اما به نظر می‌رسد که آمریکا و اروپا همچنان به نتایج اعمال فشار امید دارند.

در این میان اقدام عجیب امانوئل مکرون در دیدار با مسیح علی‌نژاد در کاخ الیزه، خشم ایران را برانگیخته است. این اقدام مکرون که در سطح رئیس‌جمهوری فرانسه، اقدامی عجیب بود، با واکنش ایران مواجه شده است. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در واکنش به این دیدار گفت:«اینکه در کنار مخالفانی قرار می‌گیرند که ماهیت آنها برای ملت ایران روشن است، سیاست غلط و کوته‌بینانه‌ای است. مسیحی که رئیس کشور مورد اشاره شما در کنار آن قرار گرفته کور می‌کند و شفا نمی‌دهد.» وی با توصیه به مقامات فرانسوی مبنی بر اینکه در کنار ملت ایران قرار بگیرند و به مناسبات دوجانبه و بلندمدت دو کشور توجه کنند، گفت:«همانطور که پیش از این گفتم ما هیچ‌گونه ارتباطی را بین مذاکرات رفع تحریم‌ها با هیچ تحول دیگری قائل نیستیم و معتقدیم که این کشورها بهتر است به روند مذاکرات اهتمام جدی نشان دهند و در این چارچوب از همراهی با دولت آمریکا و رفتارهای غیرسازنده‌ای که این کشور در ارتباط با برجام داشته، تبعیت نکنند و توجه داشته باشند که حمایت از اغتشاش‌گران برای این کشورها مسئولیت بین‌المللی دارد.» سخنگوی وزارت خارجه ادامه داد: «سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس در کنار دولت آمریکا مسئول شرایط جاری برجام هستند و اگر این کشورها به تعهدات خود عمل کرده بودند، قطعا برجام شاهد این روند طولانی نبود. بنابراین آنها در جایگاهی نیستند که ایران را متهم کنند و باید به مسئولیت خود در ارتباط با برجام به صورت جدی عمل کنند.»

هر چند حمید‌رضا آصفی، از دیپلمات‌های اسبق وزارت امور خارجه و سخنگوی وزارت خارجه در دولت سیدمحمد خاتمی در گفت‌وگویی با هم‌میهن گفت:«در خصوص برجام نباید خیلی اروپا را جدی گرفت، چون اروپا در این خصوص کاره‌ای نیست و تصمیم‌گیر اصلی آمریکا است.»

توافق اروپا بر سر تحریم ایران
آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «امروز اتحادیه اروپا پیام جدید و صریحی به ایران می‌فرستد. حقوق بشر تقسیم‌ناپذیر است. ما تحریم‌های بیشتری را تصویب کردیم که روی حلقه قدرت سپاه پاسداران و درآمدزایی آن تاثیر خواهد گذاشت. ما به همراه 16کشور دیگر توانستیم که جرایم ایران را در دستور کار شورای حقوق بشر سازمان ملل قرار دهیم. هیچ‌کسی در تهران، مشهد یا اصفهان نمی‌تواند باور کند که آن‌ها می‌توانند بدون مواجهه با هیچ‌گونه عواقبی دست به هر کاری بزنند. اروپا و جهان درحال نظاره هستند. ما گوش به زنگ خواهیم ماند و به فهرست‌گری ادامه خواهیم داد.» وزیر امور خارجه آلمان دیروز نیز در ادامه اظهارات درباره اتفاقات اخیر ایران و حمایت از اقدامات تحریمی اتحادیه اروپا علیه ایران، پیش از آغاز نشست شورای وزیران امور خارجه اروپا در بروکسل، در جمع خبرنگاران گفته بود: «ما بسته تحریمی دیگری اعمال خواهیم کرد تا پیام روشنی درباره برخورد با معترضان برای آنان بفرستیم.»

هر چیزی که کم باشد، ارزشمندتر خواهد بود و احترام بیشتری هم خواهد داشت. چند خلبان هواپیما داریم؟ خیلی کم هستند؛ به همین دلیل خلبان‌ها شخصیت‌های خاصی دانسته می‌شوند. حالا تصور کنید که از بین این خلبان‌های هواپیماهای آموزشی و جنگنده و مسافری، چند  نفر درگیر کاپیتانی هواپیماهای مسافری هستند؟ حالا از این بین، تصور کنید که کمتر از انگشتان یک دست، کاپیتان خانم داشته باشیم. یکی از این چهار، پنج نفر، کاپیتان ملیکا کریمی است که چراغ اولین‌ها در این حوزه‌ را برای زنان روشن کرده است. او که درگیر تحصیل در رشته فیزیک بود، سر از دنیای هوانوردی و خلبانی هم درآورد و بعد از مرارت‌های زیادی که کشید، استخدام شرکت هواپیمایی تابان شد تا دوره‌های سختش شروع شود. جالب اینکه هر جایی برای استخدام می‌رفت، او را دست به سر می‌کردند و می‌گفتند که نیازی به نیروی زن نداریم. اما حالا 7 سالی می‌شود که این بانوی مصمم، از فراز سر ما در آسمان‌های ایران پرواز می‌کند تا ثابت کند که برای زنان ایرانی، «نشد» وجود ندارد.

    در رؤیاهای کودکی همه ما دهه شصتی‌ها و پنجاهی‌ها، خلبان بودن وجود داشته است. پس اجازه بدهید بی‌مقدمه به سراغ کلیشه‌ای‌ترین سؤال برویم: چرا خلبان شدید؟ آیا خلبانی مثل همه ما رؤیای کودکی‌تان بود؟
شاید تعجب کنید بگویم که من مثل بیشتر بچه‌ها چنین رؤیایی نداشتم.
    واقعا؟
بله. تا سن نوجوانی اصلاً به خلبان شدن فکر نکرده بودم و نمی‌دانستم در ایران زنان هم می‌توانند خلبان بشوند.رؤیای کودکی‌ام فضانورد شدن و کار در ناسا بود، برای همین به کلاس‌های نجوم رصدخانه زعفرانیه می‌رفتم تا اطلاعات بیشتری از فضا به‌دست بیاورم. بعدها متوجه شدم که یکی از دوستانم خلبانی می‌خواند و چون این شغل به هوا و فضا نزدیک‌تر بود، برای همین در دوره‌های آموزش خلبانی شرکت کردم و خلبان شدم.
    عموماً خلبانی شغل مردانه محسوب می‌شود و تعداد خلبان‌های زن در کشورمان شاید کمتر از انگشتان یک دست باشد. ورود به شغل‌های عموما مردانه هم برای زن‌ها داستان‌های خاص خودش را داشته و دارد. می‌خواهیم بدانیم که برای ورود به این دنیای مردانه از چه مسیری عبور کردید؟
سال 1389 پس از گذراندن دوره‌های آموزشی و صد ساعت پرواز آزمایشی مجوز خلبانی گرفتم و با خوشحالی برای استخدام به شرکت‌های هواپیمایی سر زدم اما برخی از شرکت‌ها اصلاً اجازه نمی‌دادند که فرم پر کنم.
    چرا؟ با خانم بودن شما مشکل داشتند؟
می‌گفتند خلبان خانم نمی‌خواهیم و برخی هم می‌گفتند تماس می‌گیریم، اما حتی برای آزمون ورودی به من زنگ نزدند تا اینکه بالاخره
سال 1394 موفق شدم در شرکت هواپیمایی تابان مشغول کار شوم. در واقع، دوره آموزش خلبانی 3سال طول کشید، اما برای استخدام شدن 5 سال دوندگی کردم!
    پس با این توضیحات، نخستین تجربه پرواز جدی شما باید تجربه خاصی بوده باشد. برای‌مان از نخستین پروازتان بگویید، استرس نداشتید؟
در شغل ما داشتن استرس طبیعی است و اگر استرس نداشته ‌باشی، خطرناک است. البته در نخستین پروازم به‌عنوان کمک خلبان بودم و دلم به‌وجود خلبان گرم بود.
    این دلگرم بودن به‌وجود خلبان را برای ما بیشتر توضیح می‌دهید؟
به قول یکی از استادان پرواز، وقتی کمک خلبان هستی و مشکلی در پرواز پیش بیاید، به سمت چپ یعنی خلبان نگاه می‌کنی و خیالت راحت است که اوضاع را روبه‌راه می‌کند اما وقتی خلبان اول هستی، باید مسئولیت همه‌‌چیز را بپذیری، چون سمت چپ پنچره است.
    برای بیشتر ما دیدن زنان در شغل‌های کاملا مردانه که سابقه حضور در آنها را نداشته‌اند، خیلی عجیب است و ممکن است واکنش‌های خاصی هم نشان بدهیم. برای‌مان بگویید وقتی مسافرها می‌فهمند خلبان زن است چه واکنشی نشان می‌دهند؟
اغلب واکنش‌ها مثبت است. یادم هست در یکی از نخستین پروازهایم وقتی اسمم در اعلامیه پرواز خوانده شد، مسافران ایستادند و با کف زدن تشویق کردند.
    خودتان این صحنه را دیدید؟
البته بازخوردها را معمولاً مهمانداران اطلاع می‌دهند چون با مسافران ارتباط نداریم و فقط گاهی هنگام سوار شدن به هواپیما مرا از پنجره کابین می‌بینند و برایم دست تکان می‌دهند.
    کارنامه‌ای درخشان با بالای پنج، شش هزار ساعت پرواز موفق آن هم در آب و هواهای مختلف دارید که نشان می‌دهد خلبان زبده‌ای هستید. ان‌شاء‌الله که رانندگی‌تان هم به خوبی خلبانی‌تان هم هست دیگر؟
تعریف از خود نباشد دست فرمان خوبی دارم و تا حالا تصادف نکرده‌ام! اما باید اعتراف کنم رانندگی در خیابان‌های تهران سخت‌تر است چون خیابان‌ها پر از چاله و دست‌انداز است ولی تعداد چاله‌های هوایی کمتر است.
    تماشای زمین از ارتفاع تجربه خیلی خاصی است که بیشتر ما به آن علاقه داریم. شما که از آن بالا تهران را می‌بینید، چطور می‌بینید و چطور تجربه‌ای برای‌تان است؟
تهران شب‌ها از آسمان خیلی قشنگ است. حجم وسیعی از نقاط درخشان که سوسو می‌زنند، چشم‌نواز است. اما وقتی هوا آلوده و سرد است، دماوند تا کمر سیاه است و یک‌لایه غبار چرک روی تهران را پوشانده و آدم غصه‌اش می‌گیرد که تا چند دقیقه دیگر باید فرود بیاید و در این هوای آلوده نفس بکشد. شاید به همین دلیل باشد که خلبانی در هوای تمیز تجربه بهتری می‌تواند در این جور مواقع باشد.
    عموماً خلبانی را شغل جذاب، مهیج و با پرستیژی می‌شناسند، همین باعث می‌شود که کلا کمتر درباره سختی‌های این شغل جذاب برای‌مان بگویند. شما درباره سختی‌هایش بگویید...
شغل خلبانی در عین اینکه جذاب است سختی‌های خود را دارد. مهم‌ترینش این است که نمی‌توانی در زندگی روزمره‌ات نظم برقرار کنی، چون ساعت کار مشخصی نداری. از طرفی حتی اگر ساعت 8 صبح به کیش پرواز داشته باشی، نمی‌توانی مطمئن ‌باشی که قطعاً برای شام تهران هستی و می‌توانی به مهمانی بروی، چون ممکن است هزار و یک اتفاق غیرقابل پیش‌بینی بیفتد و از مشهد سر دربیاوری! اینکه ساعت خواب و خوراک‌مان دائم عوض می‌شود هم کلافه‌کننده است.
    همسرتان هم خلبان هستند. زندگی یک زوج کاپیتان چگونه است و در خانه کدام‌تان کاپیتان هستید؟
در خانه هیچ‌کدام‌مان کاپیتان نیستیم. اتفاقاً چون همکار هستیم شرایط سخت را به خوبی درک می‌کنیم و تلاش می‌کنیم زندگی را در نهایت آرامش، رو به جلو پیش ببریم.
    متولد و بزرگ شده محله نیاوران هستید و هم‌اکنون هم در این محله زندگی می‌کنید. از نظر شما نیاوران چه ویژگی دارد که هیچ‌وقت آن را ترک نکرده‌اید؟
به‌دلیل خاطرات خوب دوران کودکی به نیاوران تعلق خاطر دارم. یادم هست وقتی بچه بودیم محله، خیلی خلوت بود با بچه‌های همسایه در کوچه‌ها استپ هوایی، قایم باشک و دوچرخه بازی می‌کردیم و جمعه‌ها با پدرم به کوه نزدیک خانه‌مان می‌رفتیم. حالا با وجود اینکه محله شلوغ شده است و فرقی با نقاط دیگر تهران ندارد، باز هم دوست ندارم اینجا را ترک کنم.
    به‌عنوان شهروندی که به محله‌اش تعلق خاطر دارد و احساس مسئولیت می‌کند، از مدیران شهری چه انتظاری دارید؟
این سؤال مرا یاد خاطره‌ای انداخت. چند سال پیش در یکی از کوچه‌های نیاوران که هر روز عبور می‌کردم، متوجه شدم سرایدار ساختمانی آب را باز می‌کند و چندین ساعت‌ شیلنگ را در کوچه و نهر آب رها می‌کند یا ماشین می‌شوید، خیلی ناراحت شدم. یک‌بار طاقت نیاوردم و گفتم: «شما خجالت نمی‌کشید آب را هدر می‌دهید؟... مگر نمی‌دانید در خیلی از جاها مشکل کم‌آبی داریم؟» سرایدار با خونسردی گفت:«نگران نباشید، این آب چاه است.» با ناراحتی گفتم: «چه فرق می‌کند، آب چاه هم از منابع زیرزمینی است و نباید بیهوده هدر برود.» ولی سرایدار برایم توضیح داد که ساختمان روی یک قنات بنا شده است و اگر هر روز چند ساعت آب را باز نگذارند آب وارد آسانسور می‌شود و به تأسیسات آسیب می‌زند و... این موضوع عجیب هنوز در ذهنم مانده است. برای همین از مدیران شهری می‌خواهم اجازه ندهند ساختمانی روی یک قنات ساخته شود تا آب این سرمایه ملی اینطور هدر برود.
    تصور کنید شهردار منطقه یک هستید، نخستین و مهم‌ترین‌کاری که انجام می‌دادید چه بود؟
روزگاری شمیران پر از خانه باغ بود که در سال‌های اخیر همه خراب و تبدیل به برج شده‌اند. اگر جای شهردار منطقه یک بودم، اجازه تخریب هیچ باغی را نمی‌دادم و برای حفظ کوچه باغ‌ها شمیران بیشتر تلاش می‌کردم.
    اگر شهردار تهران بودید چه می‌کردید؟
از نظر من که هر روز باید از نیاوران تا مهرآباد بروم، ترافیک خیابان‌های تهران خصوصاً در عصرها معضل بزرگی است. گاهی در ساعت اوج ترافیک، 3 ساعت طول می‌کشد تا به فرودگاه برسم. همکارانم پیشنهاد می‌دهند به محله‌ای نزدیک فرودگاه اسباب‌کشی کنم، اما راستش به‌خاطر همان احساس تعلقی که به نیاوران دارم، هر روز پی ترافیک را به تنم می‌مالم.